Thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, môn học Giáo dục địa phương luôn được Trường TH&THCS Khánh Khê, huyện Văn Quan coi trọng vì nội dung môn học mang tính thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lí, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp của địa phương nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, có trách nhiệm với cộng đồng, biết trân trọng và phát huy văn hóa truyền thống quê hương.
Ban Giám hiệu trường TH&THCS Khánh Khê triển khai nhiệm vụ chuyên môn
Những năm học gần đây, nhà trường đặc biệt chú trọng truyền dạy cho học sinh về tục ngữ, thành ngữ của dân tộc Tày, Nùng huyện Văn Quan, thông qua các buổi học đã tạo hứng thú và tương tác tích cực từ phía học sinh. Bên cạnh lồng ghép vào chương trình chính khóa, nhà trường còn tổ chức truyền dạy trong các hoạt động ngoại khóa và tiết chào cờ đầu tuần. Thông qua đó, trang bị cho học sinh kiến thức, hiểu biết, bồi đắp thêm tình yêu dân tộc, yêu tiếng mẹ đẻ của mình. Em Hoàng Thị Ngọc Vân, Học sinh lớp 8, Trường TH&THCS Khánh Khê cho biết: Chúng em đã học được rất nhiều câu nói hay, câu thành ngữ tục ngữ của cha ông đúc kết từ kinh nghiệm nói về cách sống, đạo đức, về lao động và về dự báo thời tiết. Em ấn tượng nhất là câu “Ngần sèn dú tẩư tâm vô sổ, cần rầư mì công khỏ đảy kin”. Câu này có nghĩa là tiền nong ở dưới đất thì nhiều vô kể, ai có công chăm chỉ thì sẽ được ăn, câu nói này cha ông muốn giáo dục con cháu chúng ta cần phải biết chăm chỉ trong lao động trong cuộc sống để có thể tạo ra được tài sản, kinh tế để nuôi sống bản thân, gia đình mình.
Tiết học giáo dục địa phương luôn tạo hứng thú và tương tác tích cực từ phía học sinh
Tục ngữ, thành ngữ là kho ngôn ngữ, nguồn tri thức vô cùng phong phú và quý giá do Nhân dân lao động sáng tạo và tích luỹ từ hàng nghìn năm nay đúc kết kinh nghiệm lao động, sản xuất; kinh nghiệm về dự đoán thời tiết, xác định thời gian; những bài học đạo đức, đối nhân xử thế; biểu thị lời chúc tụng nhau, biểu thị sự đánh giá bản chất con người, biểu thị địa vị trong xã hội...
Là những người con của dân tộc Tày, Nùng đang sinh sống và học tập trên mảnh đất Văn Quan, có tình yêu tha thiết với tiếng nói và văn hoá của dân tộc mình, nhóm nghiên cứu của nhà trường gồm 02 em học sinh (Hoàng Anh Tú, Lý Hoàng Duy) dưới sự hướng dẫn của 2 giáo viên (Hà Thúy Lạng và Nguyễn Thị Yến) đã sưu tầm biên soạn cuốn tài liệu “Giới thiệu một số thành ngữ, tục ngữ tiếng Tày, Nùng huyện Văn Quan” gồm những nội dung thông tin: khái quát về địa bàn huyện Văn Quan và thống kê hơn 300 câu thành ngữ, tục ngữ theo các nhóm lĩnh vực, phản ánh nét văn hóa, tư duy người dân. Trong đó, gần 250 câu tục ngữ và hơn 80 câu thành ngữ. Cuốn tài liệu không những là công cụ để sử dụng giảng dạy giáo dục địa phương tại trường mà còn được lưu giữ trong thư viện của các Trường TH&THCS Điềm He, Đồng Giáp, Tràng Các, được thầy cô và học sinh các trường bạn đón nhận, đánh giá cao về tính thiết thực trong giảng dạy, học tập. Cô giáo Hà Thúy Lạng, Giáo viên ngữ văn - Giáo dục công dân Trường TH&THCS Khánh Khê chia sẻ: Nhóm nghiên cứu chúng tôi đã sưu tầm bằng rất nhiều hình thức. Thứ nhất, chúng tôi gặp gỡ trực tiếp với những cụ bà, cụ ông ở trong làng, những người mà hay sử dụng nhiều nhất thành ngữ, tục ngữ trong quá trình giao tiếp để chúng tôi hỏi và biết được ý nghĩa của các câu thành ngữ, tục ngữ từ đó chúng tôi sưu tầm lại; thứ hai, chúng tôi lập trang Fanpage trên Facebook để lấy được nguồn tư liệu từ các bậc phụ huynh, các cụ già; thứ ba nữa là chúng tôi có tham khảo các trang mạng xã hội và sau đó đem đi kiểm chứng với các cụ ở trong làng bản để kiểm chứng đúng chuẩn với ngôn ngữ người Tày Nùng huyện Văn Quan. Em Hoàng Anh Tú, Học sinh lớp 9, Trường TH&THCS Khánh Khê bày tỏ: Chúng em mong muốn thực hiện đề tài này để các bạn học sinh có thể hiểu được những giá trị của thành ngữ, tục ngữ Tày, Nùng và biết vận dụng nó vào cuộc sống hằng ngày.
Nhóm nghiên cứu gồm 2 em học sinh dưới sự hướng dẫn của 2 giáo viên đã sưu tầm biên soạn cuốn tài liệu “Giới thiệu một số thành ngữ, tục ngữ tiếng Tày, Nùng huyện Văn Quan”
Học sinh thích thú tìm hiểu về nội dung cuốn tài liệu “Giới thiệu một số thành ngữ, tục ngữ tiếng Tày, Nùng huyện Văn Quan”
Học sinh thích thú tìm hiểu về nội dung cuốn tài liệu “Giới thiệu một số thành ngữ, tục ngữ tiếng Tày, Nùng huyện Văn Quan”
Thực tế hiện nay, dân tộc Tày, Nùng huyện Văn Quan cơ bản vẫn bảo tồn tiếng nói riêng của dân tộc mình, trong đó 40% người Tày, Nùng (chủ yếu là những người già, cao tuổi) thường xuyên sử dụng tiếng Tày, Nùng làm ngôn ngữ giao tiếp trong cuộc sống và có những hiểu biết nhất định về thành ngữ, tục ngữ Tày, Nùng. Còn thế hệ trẻ từ lứa tuổi dưới 40 hiểu biết về thành ngữ, tục ngữ rất mờ nhạt; đặc biệt ở lứa tuổi dưới 20 đa số không biết nói tiếng dân tộc của mình, nên thành ngữ, tục ngữ Tày, Nùng ngày càng mai một. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thành ngữ, tục ngữ Tày, Nùng dần bị lãng quên nhưng cơ bản nhất là do sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế và sự giao thoa giữa các giá trị văn hóa, thế hệ trẻ hiện nay thường sử dụng ngôn ngữ giao tiếp bằng tiếng phổ thông, nhiều gia đình cha mẹ chỉ dạy con tiếng phổ thông từ nhỏ mà không dạy tiếng dân tộc cho con dẫn đến không biết tiếng dân tộc. Tại huyện Văn Quan, dân tộc Tày Nùng chiếm tới 97% tổng số dân toàn huyện, vì vậy việc bảo tồn, lưu truyền tục ngữ, thành ngữ của dân tộc Tày Nùng là cần thiết để thế hệ mai sau hiểu được giá trị độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa ngôn ngữ, tiếng nói của dân tộc mình. Cô giáo Nguyễn Thị Bích Thùy, Hiệu trưởng Trường TH&THCS Khánh Khê nhấn mạnh: Để bảo tồn tục ngữ, thành ngữ của đồng bào Tày Nùng huyện Văn Quan, tôi cho rằng trước hết phải bảo tồn được tiếng nói của dân tộc mình bởi vì thông qua ngôn ngữ, người ta hiểu được văn hóa tư tưởng của nhau. Chính vì vậy mà các bậc ông, bà, cha, mẹ trước hết phải quan tâm đến việc truyền dạy ngôn ngữ của đồng bào mình, tiếng nói của đồng bào mình để tiếng nói của đồng bào mình được trường tồn với thời gian...Về phía nhà trường trong thời gian tới thì chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy Câu lạc bộ văn hóa dân gian của nhà trường để tuyên truyền những giá trị của cuốn tục ngữ, thành ngữ và cũng như là truyền những giá trị văn hóa khác của đồng bào Tày, Nùng huyện Văn Quan.
Cuốn tài liệu được lưu giữ trong thư viện của các trường TH&THCS Điềm He, Đồng Giáp, Tràng Các phục vụ công tác giảng dạy
Việc truyền dạy cho học sinh về những giá trị của thành ngữ, tục ngữ dân tộc Tày, Nùng huyện Văn Quan không chỉ có ý nghĩa thiết thực trong lĩnh vực nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa dân tộc mà còn góp phần bảo tồn, giữ gìn và phát triển kho tàng văn hóa phong phú của một cộng đồng dân tộc thiểu số, làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam, góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Kim Loan - Hoàng Hải
